Święta Helena naprawdę miała na imię Flawia Julia Augusta. Urodzona około 250 roku pochodziła najpewniej z plebejskiego stanu. Była żoną lub konkubiną Konstantyna Chlorusa, który w 306 roku został cesarzem oraz matką Konstantyna Wielkiego. Po 313 roku przyjęła wiarę chrześcijańską i zaczęła fundować świątynie chrześcijańskie na terenie Rzymu oraz Palestyny, dokąd odbyła pielgrzymkę. Według legendy podczas prac nad budową fundowanego przez nią, nowego kościoła na wzgórzu Golgota, podczas oczyszczania terenu znaleziono krzyż oraz narzędzia męki Chrystusa. Helena ufundowała bazylikę Narodzenia w Betlejem i Grobu Pańskiego w Jerozolimie. Drzewo Krzyża świętego przywiozła do Rzymu, gdzie ufundowała bazylikę Grobu Jerozolimskiego zwaną też bazyliką Heleny. Zmarła w 328 roku. Szybko zaczęto doceniać jej zasługi dla wiary chrześcijańskiej. Jej relikwie czczono m.in. w Konstantynopolu oraz Rzymie. W Polsce kult św. Heleny jest powiązany z czcią drzewa Krzyża świętego i grobu Chrystusa. W ikonografii jest ukazywana w cesarskim płaszczu i koronie, najczęściej z krzyżem, rzadziej z gwoździami, modelem kościoła lub w koronie cierniowej.
Agata Felczyńska, "Helena św. ", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2023, źródło: https://sdm.upjp2.edu.pl/ludzie/helena-sw