Nowe materiały na portalu SDM: kościoły Sieprawia i Krzyszkowic

Parafia w Sieprawiu jest jedną z najstarszych w Archidiecezji Krakowskiej. Po raz pierwszy była wzmiankowana w wykazach świętopietrza w latach 1325-1327. W Liber beneficiorum Jana Długosza (1470-1480) wskazano, że posiada kościół, duszpasterza oraz wydzielony teren. Parafia obejmowała wówczas miejscowości i wsie: Siepraw, Krzyszkowice, Kawęciny, Olszowice, Zawada i Łyczanka. Kaplica, a potem kościół w Krzyszkowicach niemal do końca XIX wieku podlegał pod parafię w Sieprawiu i dopiero 23 września 1895 utworzono osobną parafię w tej miejscowości. Inaczej potoczyły się losy kaplicy dworskiej w Kawęcinach (obecnie część Sieprawia), która została rozebrana razem z dworem końcem XIX wieku, przy czym w kościele w Sieprawiu zachował się pochodzący z niej obraz Matki Boskiej Kawęcińskiej. Na terenie parafii sieprawskiej powstały ponadto dwie drewniane kaplice, mianowicie w Sieprawiu (kaplica rodziny Czerwieniów, XVIII/XIX w.) i w Łyczance (fund. ks. Stanisława Osuchowskiego, 1861).

 

Drewniany kościół św. Marcina w Sieprawiu był najstarszą świątynią w parafii, o której wspomniał Jan Długosz w Liber beneficiorum. Właściwa świątynia powstała najpewniej w XVI wieku, bowiem wzmiankowana była po raz pierwszy w wizytacji radziwiłłowskiej (1596). Budowla z prezbiterium, nawą i zakrystią, o pięciu oknach wymieniana była jeszcze w wizytacji z 1747 roku. Natomiast w 1766 roku dokonano przebudowy i rozbiórki dawnych pomieszczeń świątyni (nawy, zakrystii), pozostawiając jedynie prezbiterium z dobudowaną do niego kruchtą. Z dawnego wyposażenia kościoła w przestrzeni posadzki zachowały się kamienne płyty nagrobne: pierwsza z 1528 roku, druga Jakuba i Elżbiety Olszowskich z 1609 roku oraz trzecia - być może Mikołaja Kawęckiego z Kawęcin z XV wieku. Na suficie zawieszony jest żyrandol kryształowy z XIX wieku.

 

Po wybudowaniu nowego, murowanego kościoła parafialnego pw. św. Michała Archanioła w Sieprawiu, dawna świątynia św. Marcina zaczęła pełnić funkcję filialną. Według źródeł murowany kościół w Sieprawiu budowano od około 1620 roku z fundacji Stanisława Jordana z Zakliczyna, herbu Trąby, podkomorzego krakowskiego, do lat trzydziestych XVII wieku, kiedy kolatorem świątyni był już jego syn, Michał Jordan z Zakliczyna. Do nowego kościoła przeniesiono wszystkie paramenty i dzwony oraz dwa ołtarze (odnowione w 1634 roku) z drewnianej świątyni św. Marcina. Wyposażenie świątyni zostało powiększone w XVIII wieku do sześciu ołtarzy, ambony, chóru muzycznego z organem oraz licznych rzeźb i obrazów. W latach pięćdziesiątych XX wieku firma Piekarskich wykonała w świątyni polichromię według projektu Fryderyka Śmieszka (sceny figuralne).

Po raz ostatni wyposażenie świątyni opisano w Katalogu zabytków sztuki w Polsce z 1953 roku. Ołtarz główny miał strukturę rokokową, w polu znajdował się obraz św. Michała Archanioła; nastawy przy łuku tęczowym były barokowe z początku XVIII wieku. Jednym z bardziej interesujących dzieł w świątyni był ołtarz w nawie datowany na początek XVII wieku, który miał formę poliptyku ze skrzydłami osadzonymi na ruchomych kolumienkach. W polu środkowym tego ołtarza znajdował się obraz Ukrzyżowania z herbem Gryf i inicjałami „K B”, zaś na skrzydłach sceny z cyklu Męki Pańskiej (rewers) oraz wizerunki świętych (awers), w zwieńczeniu Koronacja Marii, na predelli fundatorzy i święci. O tym retabulum pisał jeszcze Jan Samek w 1959 roku (por. Późnorenesansowy ołtarz w Sieprawiu (o grupie małopolskich ołtarzy z ruchomymi kolumnami)). Ambona była barokowa z początku XVIII wieku. Chór muzyczny wsparty na czterech kolumienkach z pełnym, płycinowym parapetem i prospektem organowym datowanym na drugą połowę XVIII wieku. Ponadto w kościele znajdowała się chrzcielnica z początku XVII wieku z drewnianą pokrywą, dwie kamienne kropielnice z XVIII wieku, trzy konfesjonały późnobarokowe i krucyfiks rokokowy. 

W 1968 roku w tragicznym pożarze kościoła św. Michała doszczętnie spłonęły dachy wraz z całym dotychczasowym wyposażeniem wnętrza, które znamy już wyłącznie a archiwalnych fotografii. W ostatniej dekadzie XX wieku rozpoczęto prace nad odbudową świątyni, natomiast po 2000 roku prowadzono konserwację wnętrza. Z pożaru ocalało jedynie kilka kamiennych płyt, chrzcielnica i kropielnica.

 

Od końca lat pięćdziesiątych XX wieku planowano budowę nowego kościoła w Sieprawiu, która rozpoczęła się w 1960 roku i niedługo potem została przerwana przez ówczesne władze. Do realizacji planów powrócono w 1968 roku, po czym miał miejsce tragiczny pożar kościoła św. Michała Archanioła. Od tej pory nieurządzony jeszcze nowy kościół zaczął pełnić rolę świątyni parafialnej w Sieprawiu. W kolejnych latach powstał wystrój wnętrza, którego najciekawszym elementem jest okładzina ceramiczna ołtarza głównego, będąca pierwszą w Polsce abstrakcyjną kompozycją ceramiczną założoną w kościele.

Dekretem kard. Franciszka Macharskiego z dnia 19 marca 2004 w nowym kościele erygowano Sanktuarium bł. Anieli Salawy w Sieprawiu, które stało się miejscem jej szczególnego kultu. Aniela Salawa (1881-1922) urodziła się w miejscowości Siepraw. Była beatyfikowana 13 sierpnia 1991.

 

Rolę lokalnej świątyni w Krzyszkowicach pełniła pierwotnie kaplica dworska pw. św. Anny, podlegająca pod parafię w Sieprawiu. Była wymieniona w aktach wizytacji tej parafii w 1596 roku jako kaplica konsekrowana, stojąca obok dworu, która posiada jeden ołtarz, natomiast wszystkie paramenty służące do odprawiania mszy przynosił proboszcz z kościoła parafialnego. Kaplica spaliła się w 1836 roku. Obecny kościół św. Anny został wybudowany na jej miejscu w latach 1856-1860 kosztem gminy i właściciela Krzyszkowic, Włodzimierza Dębskiego. W 1874 roku świątynię przeniesiono na teren, na którym to znajduje się obecnie. Kościół pierwotnie składał się z przedsionka, nad którym wznosiła się wieża dzwonna, nawy i prezbiterium oraz przylegającej do niej zakrystii, przy północnej stronie nawy znajdowała się kruchta, zaś nad prezbiterium usytuowana była wieżyczka na sygnaturkę. W 1933 roku Jan Hołuj, architekt z Myślenic, przygotował projekt rozbudowy świątyni. Prace trwały od 28 kwietnia do początku listopada 1934. Kościół przedłużono o 14 metrów w kierunku zachodnim, dobudowując do dawnej bryły drugą część nawy i wieżę.

W świątyni znajdują się trzy ołtarze powstałe w drugiej połowie XVIII wieku i wykonane przez nieznanego rzeźbiarza, Pachomia. Pierwotnie stanowiły one część wyposażenia kaplicy dworskiej w Krzyszkowicach, zostały jednak uratowane z pożaru i przeniesione do nowej świątyni. Najcenniejszym dziełem w kościele jest grupa rzeźbiarska Ukrzyżowania z końca XIV wieku.

To i znacznie więcej znajduje się na portalu w zakładce DZIEŁA, po wyborze miejscowości SIEPRAW i KRZYSZKOWICE. Zapraszamy do lektury!