Architektura sakralna Franciszka Mączyńskiego

Długość
Etap edukacyjny
studenci
Tematyka
architektura, modernizm
Szacowany czas zwiedzania

Zabytki na trasie

  1. Zdjęcie nr 1: Kościół murowany z cegły na niskiej, kamiennej podmurówce, orientowany, jednonawowy ze zredukowanym transeptem oraz nieco niższym, zamkniętym półkoliście prezbiterium. Do północno-wschodniego narożnika nawy (przy prezbiterium) przylega założona na rzucie prostokąta, oszkarpowana zakrystia dostępna półkolistym portalem od strony północnej. Do południowo-wschodniego narożnika nawy dostawiona kaplica Matki Boskiej na rzucie prostokąta zamknięta od wschodu niewielką absydą. Ramiona transeptu zredukowane do roli prostokątnych kaplic. Do południowo-zachodniego i północno-zachodniego narożnika nawy dobudowane nowsze kruchty boczne założone na rzucie prostokąta dostępne portalami o półkolistym wykroju. Kruchta zachodnia na rzucie prostokąta dostępna nowym, prostokątnym wejściem. W ścianach północnej i południowej widoczne, zamurowane, starsze otwory wejściowe (od południa w miejsce portalu okrągłe okno). Dach nad nawą dwuspadowy z trzecią połacią zakrywającą ścianę szczytową; w części wschodniej wieloboczna wieżyczka na sygnaturkę z glorietą zwieńczoną krzyżem. Kruchty oraz kaplice boczne kryte dachami trójpołaciowymi, prezbiterium jednopołaciowym; nad zakrystią dach mansardowy z prostokątnym oknem w lukarnie. Pokrycia dachowe wykonane są z blachy (pierwotnie była to czerwona dachówka). W nawie i prezbiterium strop o konstrukcji żelbetowej wsparty na dziewięciu masywnych kolumnach ustawionych na wysokich cokołach; kaplice boczne sklepione krzyżowo, w zakrystii założony betonowy strop. Chór muzyczny murowany, wsparty na pierwszej od zachodu parze kolumn dźwigających strop. Fasada jednokondygnacyjna, trójosiowa z umieszczoną w osi centralnej prostopadłościenną kruchtą mieszczącą prostokątny otwór wejściowy (nowy). Okna w kształcie stojącego prostokąta o smukłych proporcjach, zamknięte półkoliście. Okno środkowe, umieszczone nieco wyżej, niższe od pozostałych. W ścianach zachodnich krucht bocznych po jednym niewielkim oknie o wykroju półkolistym. Trójkątna ściana szczytowa zasłonięta blaszanym dachem o przełamanej w dolnej części połaci, zwieńczona niewielkim, metalowym krzyżem. Elewacje boczne jednokondygnacyjne, o nieregularnym przebiegu osi. W elewacji południowej w pierwszej osi ceglany portal z nadświetlem o wykroju półkolistym, w drugiej okrągłe okno doświetlające kaplicę boczną, w kolejnych: półkolisty ceglany portal do zakrystii oraz okno o półkolistym wykroju z motywem biforium. W elewacji północnej w osi pierwszej i drugiej niewielkie półkoliście wykrojone okna, w osi trzeciej okrągłe okno doświetlające kaplicę, w osi czwartej natomiast ceglany portal z nadświetlem o wykroju półkolistym. W prezbiterium cztery okna o wykroju półkolistym. W trzeciej osi, pomiędzy oknami, ujęta wielobocznymi filarami dźwigającymi, wydatny, profilowany gzyms tynkowana na biało nisza z figurą Matki Boskiej Fatimskiej umieszczonej pod baldachimem. Górną część murów nawy, prezbiterium, zakrystii, kaplic oraz obu krucht bocznych obiega profilowany gzyms okapowy.
    Bachowice
    Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa

    Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bachowicach został wzniesiony w latach 1920-1925 według projektu krakowskiego architekta Franciszka Mączyńskiego. Ze źródeł wiadomo, że w miejscowości do końca XVIII wieku istniała drewniana świątynia nosząca wezwanie św. Bartłomieja. Kościół ten, został rozebrany z polecenia władz austriackich. Budowę nowego budynku prowadzono (z przerwami) w latach 1920-1925, a 6 grudnia 1925 uwieńczyła ją uroczysta konsekracja, której w imieniu arcybiskupa Sapiehy dokonał prałat Adama Podwin. Do 1932 roku trwały jeszcze prace nad wykończeniem budowli (m.in. fasady) oraz wyposażeniem świątyni. Pod względem stylu kościół w Bachowicach to niewielkich rozmiarów świątynia o formach tradycyjnych, nawiązujących do historycznych rozwiązań, które jednak uległy pewnej modernizacji. Autor projektu Franciszek Mączyński zaliczany jest do grona najważniejszych twórców w krakowskim środowisku architektonicznym przełomu XIX i XX wieku. W czasie trwającej kilkadziesiąt lat kariery zawodowej zaprojektował wiele gmachów użyteczności publicznej m.in. w Krakowie, Katowicach i Zakopanem, a także liczne kamienice i domy prywatne oraz kościoły. Świątynia w Bachowicach rzadko jest wymieniana w kontekście twórczości architekta, zapewne dlatego, że podczas budowy kościoła znacząco zmodyfikowano projekt Mączyńskiego (m.in. zrezygnowano z wznoszenia wieży, zmieniono układ fasady). Podpis i pieczątka architekta widnieją na projektach kościoła przechowywanych w archiwum parafialnym w Bachowicach.

  2. Zdjęcie nr 1: Kościół murowany, orientowany, jednonawowy, z transeptem, prezbiterium z obejściem i przybudówkami. Od zachodu kruchta, od północy kwadratowa kaplica, od południa kolejna przybudówka. Prezbiterium zamknięte półokrągło, z obejściem przeprutym do niego arkadami wspartymi na filarach. Ściany nawy i prezbiterium gładkie, przekryte sklepieniem kolebkowym z lunetami, w których mieszczą się okna. Transept i przecięcie naw sklepione krzyżowo. Na ścianach polichromia figuralna ze scenami z Nowego Testamentu, w partii sklepienia drobne, złote gwiazdki. Od zachodu chór zatopiony w występującym asymetrycznie murze, z tralkową balustradą. W prezbiterium siedem okien w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem pełnym wypełnionych witrażami, w nawie sześć okien, w ramionach transeptu po jednym, czterodzielnym, wypełnionym witrażem, na wysokości chóru po dwa z każdej strony. Główne wejście od zachodu przez kruchtę. Fasada poprzedzona przedsionkiem o podziałach ramowych, z prostokątnym wejściem na osi, flankowanym parą pilastrów i prostokątnymi płycinami. Kondygnację wieńczy pełne belkowanie z wysuniętym gzymsem podtrzymującym daszek i trójkątny, schodkowy szczyt zakończony postumentami. Na centralnym krzyż, na sąsiadujących figury dzieci z rogami obfitości, a na zewnętrznych wazony płomieniste; szczyt ujmują postumenty z kulami. Fasada dwukondygnacyjna ze szczytem. Kondygnacja trójosiowa, rozdzielona pilastrami, o polach wypełnionych blendami w kształcie stojących prostokątów zamkniętych łukiem pełnym; szczyt trójkątny, z tarczą zegarową pośrodku. Budynek kościoła o wyraźnych podziałach na bryły składowe, ściany gładkie, przeprute oknami, z gzymsami pod krawędziami dachu. Nad nawą główną, na kalenicy, wieżyczka na sygnaturkę z latarnią i baniastym hełmem, druga na skrzyżowaniu naw, z latarnią i hełmem zakończonym krzyżem. Dach nad nawą główną i przedsionkiem dwuspadowy, nad ramionami transeptu trójspadowym,nad prezbiterium zakończony wielobocznie, na przybudówkach dachy pulpitowe, dwuspadowe i wielospadowe. Dachy kryte dachówką ceramiczną, wieżyczki blachą. Najciekawszymi zabytkami kościoła są ołtarz główny z około 1700 roku z nastawą utworzoną z wici winnej latorośli, manierystyczny ołtarz boczny oraz siedemnastowieczna chrzcielnica z warsztatu Santi Gucciego.
    Mogilany
    Kościół św. Bartłomieja

    Kościół został wymurowany wraz z kaplicą św. Mikołaja w 1604 roku z funduszy Mikołaja Borka z Trzcińca. W pierwszej połowie XIX wieku przedłużono nawę i dobudowano kruchtę zachodnią, w 1929 roku przebudowano go według planów Franciszka Mączyńskiego, a w 1975 roku według planów architekt Wandy Łopatowej. Najciekawszymi zabytkami kościoła są ołtarz główny z około 1700 roku z nastawą utworzoną z ażurowo potraktowanej wici winnej latorośli, manierystyczny ołtarz boczny oraz siedemnastowieczna chrzcielnica z warsztatu Santi Gucciego.

  3. Zdjęcie nr 1: Kościół św. Jana Chrzciciela w Zembrzycach jest usytuowany na zachód od głównej drogi prowadzącej z Makowa Podhalańskiego do Wadowic i położony w centrum wsi, na placu otoczonym żeliwnym płotem na kamiennej podmurówce. Wejście na plac przykościelny prowadzi przez bramę od zachodu i wąską bramkę od północy. Kościół jest budowlą orientowaną, założoną na planie prostokąta, trójnawową, pseudohalową z prezbiterium zamkniętym trójbocznie, przy którym od północy znajduje się kaplica, a od południa piętrowa zakrystia z przedsionkiem i emporą otwartą na prezbiterium. Do nawy od strony północnej przylega wąska kruchta, nakryta dwuspadowym daszkiem. Od zachodu świątyni jest czworoboczna, masywna wieża, w górnej jednej trzeciej wysokości ośmioboczna, nakryta hełmem baniastym z latarnią. W fasadzie wysoka, półkolista wnęka z portalem i oknem termalnym. Przy wieży od północny składzik, a od południa kaplica. Ściany prezbiterium, nawy oraz elewacje aneksów w narożnikach artykułowane są szkarpami. Elewacje boczne zwieńczone ceglanym, zygzakowatym fryzem z krzyżykami. Szczyty na zakończeniach korpusu ozdobione kamiennymi szyszkami. W nawie okna trójdzielne z kamiennymi przezroczami, zamknięte łukami półkolistymi; w prezbiterium prostokątne zamknięte półkoliście. Świątynia nakryta jest dachem dwuspadowym. Na zakończeniu nawy znajduje się wieżyczka na sygnaturkę z baniastym hełmem. Wewnątrz nawy oddzielone są kolumnami z ośmiobocznymi głowicami, które wspierają sklepienia kolebkowe z lunetami. Empory i kaplice otwarte są arkadami półkolistymi. Prezbiterium podniesione jest o poziom dwóch stopni.
    Zembrzyce
    Kościół Narodzenia św. Jana Chrzciciela

    Kościół św. Jana Chrzciciela w Zembrzycach wybudowała firma „Karl Korn” z Bielska w latach 1911-1913 według projektu Franciszka Mączyńskiego. Karol Korn (1852-1906) był architektem i budowniczym pochodzenia żydowskiego, tworzącym głównie w Bielsku. W latach 1921-1922 pomimo trudnej sytuacji ekonomicznej przystąpiono do wyposażenia nowej świątyni. Jako materiału użyto drewna dębowego z rozebranego kościoła, z którego zrobiono ławki. Pierwotnie ołtarz główny miał wykonać stolarz o nazwisku Kowol z Zakopanego, z którym w październiku 1919 roku podpisano umowę. Kowol umowy tej jednak nie dotrzymał. Dopiero w 1922 roku, dzięki dodatkowej kwocie ofiarowanej przez Jana Zawiłę ołtarz wykonał krakowski rzemieślnik Franciszek Maćkowski. Z dawnego drewnianego kościoła przeniesiono: chrzcielnicę z XVI wieku, ołtarze boczne, dwa krucyfiksy i kilka obrazów. W świątyni znajdują się również dwa obrazy Matki Boskiej Zembrzyckiej: jeden z pierwszej ćwierci XV wieku oraz drugi z 1674 roku, przyozdobiony srebrną sukienką w 1889 roku.

  4. Zdjęcie nr 1: Kościół orientowany, trójnawowy, z niższym i węższym prezbiterium zakończonym absydą. Przy prezbiterium od strony południowej dostawiona kaplica na rzucie prostokąta, od północny analogiczna zakrystia, oba pomieszczenia nakryte dachami czterospadowymi. Do nawy od południa, na wysokości drugiego przęsła dostawiona zadaszona kruchta wsparta na dwóch kamiennych filarach. Do elewacji zachodniej od południa i północy dostawione dwa aneksy na rzucie prostokąta nakryte dachami czterospadowymi. Nawa główna trójprzęsłowa, znacznie wyższa i szersza od naw bocznych, kryta stropem wspartym na murowanych z cegieł filarach o kompozytowych kapitelach. Doświetlona prostokątnymi oknami zamkniętymi łukiem półkolistym o podziale naśladującym triforium. Nawy boczne wydzielone od głównej półkolistymi arkadami, doświetlone okami w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego półkoliście. Prezbiterium kryte prostym stropem oddzielone od nawy ścianą tęczową z półkolistą arkadą z profilowaną archiwoltą. Doświetlone wąskimi oknami w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym. Analogiczne okna w kaplicy południowej. W fasadzie czworoboczna zwężająca się ku górze wieża z drewnianą hurdycją, nakryta ostrosłupowym dachem zwieńczonym krzyżem. W przyziemiu portal nakryty wspartym na dwóch kamiennych filarach dachem półszczytowym. Powyżej prosty, drewniany krzyż oraz okrągła płycina mieszcząca tarczę zegarową. Elewacje licowane kamieniem, od południa i północy murowane z czerwonej cegły z kamiennymi obramieniami wokół okien. Dachy kryte blachą, ponad prezbiterium czworoboczna wieżyczka na sygnaturkę zwieńczona ostrosłupowym hełmem.
    Lipnica Mała
    Kościół św. Stefana

    Obecny kościół św. Stefana w Lipnicy Małej jest kolejną budowlą sakralną stojącą w tym miejscu. Pierwszą świątynię wzniesiono tu w 1804 roku, rozbudowując osiemnastowieczną kaplicę. Parafię dla Lipnicy Małej erygowano w 1919 roku. Na początku lat trzydziestych XX wieku powzięto pomysł budowy nowego kościoła. Projekt wykonał krakowski architekt Franciszek Mączyński. Fundamenty wzniesiono w 1933 roku, w 1936 roku ukończono budowę prezbiterium i nawy głównej, a w 1939 roku doprowadzono do końca budowę wieży kościelnej. W 1942 roku poświęcenia budowli dokonał delegat biskupa Spiskiej Kapituły ksiądz Józef Slanicay. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku z inicjatywy proboszcza Andrzeja Leśniaka rozbudowano kościół poprzez dodanie naw bocznych oraz przebudowano wieżę. Projekt powiększenia świątyni wykonał architekt Eugeniusz Gryglak, natomiast przebudowę wieży zrealizowano według projektu profesora Witolda Cęckiewicza. Prace prowadzono w latach 1994–1999. W 2008 roku miejscowi artyści Magdalena i Marian Smreczakowie wykonali ołtarz główny, a w 2014 roku zamontowano nowe witraże wykonane przez Dariusza i Agatę Loga. Konsekracja rozbudowanego i odnowionego kościoła w Lipnicy Małej odbyła się 21 maja 2016. Dokonał jej kardynał Stanisław Dziwisz.

Celem zorganizowania wycieczki skontaktuj się z parafiami

Mogilany
Parafia Św. Bartłomieja Apostoła

Adres ul. Krakowska 2
32-031 Mogilany

Telefon tel. 12-270-10-15 (Ksiądz proboszcz), 12-270-10-26 (Księża wikariusze)

Adres e-mail www.parafia.mogilany.pl

Strona www parafia.mogilany@op.pl

Bachowice
Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bachowicach

Adres Ul. ks. Gołby 18b
34‑116 Spytkowice

Telefon +48 33 879 11 86

Lipnica Mała
Parafia Parafia Św. Stefana

Adres Lipnica Mała 347
34-482 Lipnica Mała

Telefon (18) 275 25 46

Adres e-mail parlipnicamala@wp.pl

Strona www http://parafia.lipnicamala.pl

Zembrzyce
Parafia Narodzenia św. Jana Chrzciciela

Adres ul. Kościelna 124
34-210

Telefon +48 (33) 874 60 27

Strona www www.parafiazembrzyce.pl

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności