Andrzej Stanisław Załuski

Biogram

Andrzej Stanisław Załuski urodził się 2 grudnia 1695 w Jedlance koło Radomia jako syn wojewody rawskiego Aleksandra Józefa i Teresy z Potkańskich. Już w młodzieńczym wieku (bez święceń kapłańskich) został kanonikiem krakowskim, dziekanem pułtuskim i proboszczem przy katedrze w Płocku, po czym odbył wraz z bratem peregrynację po zachodniej Europie, która skończyła się w Rzymie uzyskaniem stopnia doktora obojga praw. W 1723 roku objął po stryju Ludwiku Bartłomieju biskupstwo płockie, wchodząc tym samym do grona senatorów. Przeprowadził wizytacje kapituł katedralnej i kolegiackiej w Płocku i Pułtusku oraz erygował i uposażył seminarium duchowne. W 1724 roku król August II wyznaczył Załuskiego do zbadania sprawy tzw. tumultu toruńskiego. Po śmierci monarchy w 1733 roku biskup razem z całym stronnictwem „Familii” Czartoryskich opowiedział się za Stanisławem Leszczyńskim, co przypłacił więzieniem w oblężonym Gdańsku. Mimo chwilowego nieposłuszeństwa dwa lata później nowy władca August III mianował ambitnego duchownego wielkim kanclerzem koronnym (nastąpiło to prawdopodobnie za sugestią posła moskiewskiego i carycy Katarzyny I). W 1736 roku Załuski zrzekł się biskupstwa płockiego na rzecz skromniejszej diecezji łuckiej, a w Warszawie zakupił pałac Daniłowiczowski z przeznaczeniem na bibliotekę (przebudowany przez Jakuba Fontanę i zasilony bogatym księgozbiorem rodowym oraz rodziny Sobieskich z Żółkwi). Duchowny nadal pozostawał jednym z wykonawców rosyjskiej polityki destabilizacji Rzeczypospolitej, przyjmując od ambasadora Keyserlinga wysokie łapówki oraz wymuszoną na królu nominację na biskupstwo chełmińskie. Jednocześnie razem z ugrupowaniem „Familii” dążył do zawiązania antypruskiej konfederacji i przeprowadzenia reform państwowych (głównie reorganizacji komisji skarbu oraz rozbudowy armii), storpedowanych w 1744 roku na sejmie grodzieńskim przez rodzinę Potockich. Dwa lata później Załuski otrzymał pod opiekę diecezję krakowską, rezygnując z komendatorii nad opactwami w Paradyżu i Czerwińsku. Jako ordynariusz już w 1746 roku zlecił wizytację generalną biskupstwa, następnie erygował seminarium akademickie, a z Saksonii sprowadził rzemieślników do poszukiwania srebra i ołowiu w sławkowskich dobrach biskupich. Podjął też działania na polu podniesienia kultury umysłowej w Rzeczypospolitej, w tym odnowienia programu i metod nauczania na Uniwersytecie Krakowskim oraz reformie Akademii Zamojskiej. Zmarł 16 grudnia 1758, po czym pochowano go w nagrobku zaprojektowanym przez Franciszka Placidiego w kaplicy biskupa Jana Grotowica w katedrze wawelskiej.

Bibliografia