Z życia Pracowni
Inwentaryzacja Opactwa OO. Cystersów w Szczyrzycu A.D. 2025
Paulina Kluz
Podczas ostatniego majowego tygodnia zespół Pracowni Inwentaryzacji i Digitalizacji Zabytków UPJPII razem z pracownikami i studentami Instytutu Historii Sztuki i Kultury przeprowadzili inwentaryzację i digitalizację kościoła i klasztoru OO. Cystersów w Szczyrzycu.
Prace terenowe obywały się w ramach praktyk, podczas których studenci kierunków Historia Sztuki i Ochrona Dóbr Kultury mieli okazje poznać arkana swoich przyszłych profesji i wykorzystać w praktyce zdobytą dotychczas wiedzę teoretyczną. Założyli dziesiątki kart inwentarzowych i wykonali tyleż opisów dzieł sztuki, a wszystko to pod czujnym okiem pracowników instytutu, którzy otoczyli ich opieką merytoryczną, natomiast zespół pracowni wykonał dokumentację fotograficzna dzieł.
Warto zatem przytoczyć kilka informacji o rzeczonym zespole. Kościół i klasztor wzniesiono w okresie drugiej połowy XIV i początku XV wieku, a całkowicie przebudowano w pierwszej ćwierci XVII wieku (konsekrowany w 1642 roku). W kościele znajduje się interesujący zespół ołtarzy, przede wszystkim główny z ok. 1630 roku z obrazem Wniebowzięcia z tego samego okresu oraz cudownym wizerunkiem Matki Boskiej Szczyrzyckiej. W kaplicach bocznych umiejscowione są dwa akantowe ołtarze św. Kazimierza i św. Jana Nepomucena. W nawie znajdują się para rokokowych ołtarzy i ambona wykonane przez warsztat Korneckich w latach 1766-1768. Ponadto w świątyni można znaleźć chrzcielnicę, barokowe konfesjonały, neorenesansowe stalle i stacje Drogi Krzyżowej malowane na desce przez Franciszka Walczowskiego. Wystroju dopełniają polichromie, w tym pierwsza wykonana przez Jana Bukowskiego w 1913 roku i uzupełniona przez Stefana Makarewicza w latach siedemdziesiątych XX wieku.
W klasztorze znajduje się różnorodny zespół obrazów o tematyce sakralnej, jak i świeckiej. Do najstarszych należą obrazy tablicowe z wizerunkami Matki Boskiej Anielskiej i Ukrzyżowania oraz epitafium z Chrystusem oczekującym na ukrzyżowanie. Ponadto interesujący zbiór malarstwa nowożytnego i z XIX wieku, do którego należą przede wszystkim wizerunki świętych oraz sceny, np. fundacji klasztoru cystersów przez Teodora Gryfitę. W zbiorach klasztoru znajduje się też kolekcja portretów z okresu od XVIII do XX wieku, przede wszystkim opatów i przeorów, ale też osób świeckich, np. Tadeusza Kościuszki. Zespół rzeźb jest znacznie mniejszy, możemy w nim znaleźć kilka najstarszych figur gotyckich, takich jak Pieta i Chrystus Zmartwychwstały oraz rzeźby pojedynczych świętych od XVII do XIX wieku.
W klasztorze zgromadzona jest godna uwagi kolekcja malarstwa polskiego z okresu XIX i XX wieku, m.in. dzieła Jerzego Kossaka, Stanisława Górskiego, Mieczysława Wątorskiego, Wojciecha Weissa, Kacpra Pochwalskiego oraz Julii Giżyckiej-Berezowskiej. W tym kontekście niezwykła jest historia jednego malarza, który przez okres II wojny światowej ukrywał się w Szczyrzycu, a potem w klasztorze, a który pracował na utrzymanie rodziny malując obrazy dla cystersów. Był to hrabia Grzegorz Tyszkiewicz z Poznania, malujący pod pseudonim - Bernard Grzeszczak. Pozostawił on w klasztorze szczyrzyckim szereg obrazów o tematyce pejzażowej, jak również wielkoformatowy zespół wizerunków świętych benedyktyńskich i cysterskich.
Opactwo prezentuje część swoich zbiorów w klasztornym Muzeum, umiejscowionym w danym spichlerzu. Na dwóch piętrach ekspozycji możemy oglądać dzieła sakralne, w tym liczne rzeźby i obrazy, a także paramenty liturgiczne oraz militaria.
Dzieła ze zbiorów klasztoru szczyrzyckiego prezentowane były na dwóch wystawach zorganizowanych przez Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu. Pierwsza miała miejsce w 2000 roku i prezentowana była w Galerii „Dawna Synagoga”. Zebrano na niej najcenniejsze zbiory opactwa – archiwalia, malarstwo, rzeźbę, rzemiosło artystyczne i militaria. Druga wystawa z 2005 roku prezentowała kolekcję malarstwa polskiego z XIX i XX wieku w przestrzeni „Domu Gotyckiego".
Literatura:
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. I: województwo krakowskie, red. Jerzy Szablowski, Warszawa 1953, s. 201-203.
Cystersi w Szczyrzycu. Historia i kultura. Katalog wystawy w galerii „Dawna Synagoga”, październik-grudzień 2000, Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu, Nowy Sącz 2000.
Ewa Łużyniecka, Jolanta M. Marszalska, Szczyrzyc. Dzieje budowy opactwa cysterskiego, Wrocław 2005.
Jolanta M. Marszalska, Opactwo cystersów w Szczyrzycu od XIII do końca XX wieku. Dzieje, gospodarka, kultura, Kraków 2011.
Jolanta M. Marszalska, Opactwo Cystersów w Szczyrzycu od XIII do końca XX wieku. Dzieje-gospodarka-kultura, „Nasza Przeszłość”, t. 115-116, 2011-2012, s. 659-665.
Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska, red. Sławomir Brzezicki, Joanna Wolańska, Warszawa 2016, s. 1371-1372.
Paulina Kluz, Dzieła warsztatu Korneckich dla małopolskich cystersów, [w:] Dzieje i kultura cystersów w Polsce, t. 3, red. Dariusz Tabor, Kraków 2024, s. 333-364.
Literatura:
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. I: województwo krakowskie, red. Jerzy Szablowski, Warszawa 1953, s. 201-203.
Cystersi w Szczyrzycu. Historia i kultura. Katalog wystawy w galerii „Dawna Synagoga”, październik-grudzień 2000, Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu, Nowy Sącz 2000.
Ewa Łużyniecka, Jolanta M. Marszalska, Szczyrzyc. Dzieje budowy opactwa cysterskiego, Wrocław 2005.
Jolanta M. Marszalska, Opactwo cystersów w Szczyrzycu od XIII do końca XX wieku. Dzieje, gospodarka, kultura, Kraków 2011.
Jolanta M. Marszalska, Opactwo Cystersów w Szczyrzycu od XIII do końca XX wieku. Dzieje-gospodarka-kultura, „Nasza Przeszłość”, t. 115-116, 2011-2012, s. 659-665.
Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska, red. Sławomir Brzezicki, Joanna Wolańska, Warszawa 2016, s. 1371-1372.
Paulina Kluz, Dzieła warsztatu Korneckich dla małopolskich cystersów, [w:] Dzieje i kultura cystersów w Polsce, t. 3, red. Dariusz Tabor, Kraków 2024, s. 333-364.
Inne nasze artykuły
Z życia Pracowni
Inwentaryzacja zabytków w Małopolsce 2017-2019
Lato to dla zespołu Pracowni Inwentaryzacji i Digitalizacji Zabytków UPJPII czas wyjazdów inwentaryzacyjnych. W czasie trwania projektu Sakralne Dziedzictwo Małopolski przeprowadziliśmy prace inwentaryzacyjne w kilkudziesięciu kościołach na terenie Archidiecezji Krakowskiej i Diecezji Bielsko-Żywieckiej.
Aktualności
Inwentaryzacja krakowskich kościołów A. D. 2022
W czerwcu 2022 roku zespół Pracowni Inwentaryzacji i Digitalizacji Zabytków Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie powrócił do prac w terenie. Razem ze studentami Instytutu Historii Sztuki i Kultury UPJPII zinwentaryzowaliśmy krakowskie kościoły św. Tomasza oraz Świętego Krzyża. W następstwie prac zgromadzone karty inwentarzowe oraz dokumentacja fotograficzna zabytków trafią do naszej bazy danych. Natomiast wybrane spośród nich obiekty zostaną opracowane naukowo i opublikowane na portalu „Sakralne Dziedzictwo Małopolski”.
Z życia Pracowni
Inwentaryzacja krakowskich kościołów. Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Krakowie
Studia w Instytucie Historii Sztuki i Kultury na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie to nie tylko przygotowanie teoretyczne, ale również fascynujące zajęcia praktyczne w terenie. Pracownia Inwentaryzacji i Digitalizacji Zabytków prowadzi dla studentów historii sztuki i ochrony dóbr kultury praktyki polegające na inwentaryzacji dzieł sztuki w kościołach na terenie Małopolski. W tym roku wspólnie ze studentami kierunku historia sztuki rozpoczęliśmy prace inwentaryzacyjne w kościele Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Krakowie.