Zbigniew Oleśnicki

Biogram

Zbigniew Oleśnicki herbu Dębno urodził się 5 grudnia 1389 w Siennie jako syn Jana i Dobrochny z Rożnowa. Nauki pobierał najpierw w kolegiackiej szkole w Sandomierzu, a następnie od 1406 roku studiował w Uniwersytecie Krakowskim – nie uzyskał jednak żadnego stopnia. Koneksje rodzinne umożliwiły mu szybką karierę dworską. Już w czasie bitwy pod Grunwaldem towarzyszył Władysławowi Jagielle, któremu miał uratować życie, uprzedzając cios rycerza miśnieńskiego Dypolda von Kökritz. Pełnił wówczas funkcję notariusza kancelarii królewskiej, z kolei w 1411 roku posłował do papieża Jana XXIII w sprawach konfliktu polsko-krzyżackiego. Kolejnymi szczeblami kariery Zbigniewa były scholasteria sandomierska (1416) oraz prepozytura kolegiaty św. Floriana w Krakowie (1418). Po odsunięciu Wojciecha Jastrzębca z biskupstwa krakowskiego jego następcą, dzięki poparciu możnowładztwa małopolskiego, w 1423 roku wybrano Zbigniewa Oleśnickiego – sakra biskupia odbyła się 19 grudnia. Już w kolejnym roku dał się poznać jako niestrudzony obrońca biskupstwa, kiedy nie dopuścił do odłączenia od diecezji krakowskiej ziemi lubelskiej, którą biskup Jan Biskupiec za poparciem królewskim chciał przyłączyć do diecezji chełmskiej. Wkrótce Oleśnicki stanął na czele stronnictwa małopolskiego, będąc jego rzecznikiem w sprawach związanych z następstwem tronu, husytyzmem oraz charakterem relacji z Litwą. Po śmierci Jagiełły w 1434 roku przejął stery władzy w królestwie, doprowadzając do szybkiej koronacji małoletniego Władysława III i obejmując nad nim opiekę. W kolejnych latach był architektem polityki polsko-węgierskiej. Szeroko zakrojone plany i potęga możnowładczego hierarchy skierowały jego uwagę w stronę zdobycia godności kardynalskiej. W 1439 roku po raz pierwszy przyznał mu kapelusz kardynalski z tytułem św. Pryski papież Eugeniusz IV, jednak Oleśnicki, jako zwolennik soboru w sporze z papieżem, nie przyjął nadania. W 1441 roku purpurę z tytułem św. Anastazji przyznał mu papież soborowy Feliks V – biskup przyjął tytuł, lecz nie używał go zapewne ze względu na królewski zakaz. Dopiero w 1449 roku, po uznaniu przez króla Kazimierza Jagiellończyka papieża Mikołaja V, Oleśnicki wystarał się o potwierdzenie godności nadanej wcześniej przez Eugeniusza IV. Hierarcha nie zapominał o budowaniu bogactwa własnego oraz swojego biskupstwa, m.in. zakupując w 1443 roku księstwo siewierskie od księcia Wacława cieszyńskiego. Wcześniej, w 1431 roku, ufundował kolegiatę w Pińczowie, którą w 1436 roku ofiarował paulinom. Uposażył świątynie w Ruszkowie, Siennie, Krzyżanowicach i Oleśnicy. W 1453 roku, po uprzednim zaproszeniu do Krakowa Jana Kapistrana, wzniósł w Krakowie klasztor Bernardynów, a rok później przy Uniwersytecie Krakowskim ufundował Bursę Jerozolimską wraz z biblioteką. Zmarł 1 kwietnia 1455 w Sandomierzu i został pochowany w katedrze krakowskiej.

Literatura

Koczerska Maria, Oleśnicki Zbigniew, w: PSB, t. 23, s. 776-784.

Bibliografia