Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej

O pieczęciach. Cześć 2: Acta Gratiosa

Artur Karpacz

W poprzednim wpisie przedstawiliśmy genezę i znaczenie pieczęci parafialnych i dekanalnych, które rozpowszechniły się na terenach polskich na przełomie XVIII i XIX wieku. Część z nich (a także kilka innych typów) zachowało się w zbiorze Acta Gratiosa przechowywanym w Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie.
Jednostka AG 8 zawiera wykaz dyspens i przywilejów, a także „raporty” ze spraw rozstrzyganych przed konsystorzem generalnym oraz konsystorzami foralnymi (okręgowymi) w Sandomierzu, Kielcach, Pilicy, Radomiu, Łukowie i Lublinie w latach 1783-1795. Część protokołów przygotowano do wysłania do Warszawy, gdzie od początku lat osiemdziesiątych przebywał prymas Michał Jerzy Poniatowski, będący jednocześnie administratorem diecezji krakowskiej, kiedy wyszła na jaw choroba psychiczna biskupa Kajetana Sołtyka wywiezionego wcześniej przez Rosjan do Kaługi. Na karcie 81 odciśnięto owalną pieczęć tuszową dziekana proszowickiego Kajetana Kulpińskiego (pojawia się kilkukrotnie na kartach jednostki AG 8), informującego konsystorz krakowski o stanie podległego mu dekanatu. W polu pieczęci znalazło się przedstawienie Matki Boskiej z Dzieciątkiem w typie ikonograficznym niewiasty obleczonej w słońce, inspirowane opisem Marii z Apokalipsy św. Jana. Warto zwrócić uwagę na roślinność pod globem oplecionym wężem symbolizującym Szatana oraz na niewielki herb szlachecki należący do właściciela tłoka, umieszczony po prawej stronie. 

Z kolei na karcie 136v odciśnięto nowożytny herb Krakowa uwierzytelniający korespondencję dotyczącą szpitali kościelnych, wymienioną z Komisją Dobrego Porządku (list podpisał notariusz miejski Stanisław Kostka Pączkowski). Karty 151, 152 i 164v zdobią nieczytelne pieczęcie Macieja Józefa Soszyńskiego, wikarego i komendariusza (zarządcy) kościoła w Rudawie, jak również Jana Majewicza, opiekuna świątyni w Babicach oraz Józefa Jasińskiego, komendarza w Sławkowie. 

Niezidentyfikowany tłok odbito na karcie 173 (prawdopodobnie należał do Ksawerego Franciszka Jaskólskiego, kapelana szpitala w Wolbromiu). Podobnie prezentują się odciski na kartach 177, gdzie podpisał się Jakub Jamroziński, komendariusz kościoła w Sędziszowie, a także na karcie 180 z pieczęcią Franciszka Ziębińskiego, prepozyta jędrzejowskiego i komendarza tamtejszego szpitala (powyżej zestawiono census przeznaczony na lecznicę dla ubogich). Z kolei na karcie 189 pojawił się okrągły, papierowy stempel z niezbyt wyraźnym przedstawieniem św. Marii Magdaleny, nawiązującym do wezwania świątyni parafialnej w Rokitnie. 

Pod resztkami odcisku na karcie 190 podpisał się na Józef Memecki, komendarz w Czernichowie. Zbiór pieczęci w niniejszej jednostce Acta Gratiosa zamyka kilka tłoków Jana Nepomucena Kulpińskiego (zapewne spokrewnionego z Kajetanem), dziekana zawichojskiego i plebana w Janikowie. W owalnym polu papierowego stempla znalazła się scena Wniebowzięcia NMP, odnosząca się do patrocinium świątyni w Zawichoście.
Relatio de causis et negotiis expeditis Cracoviae et in officio curiae episcopalis , Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie, sygn. AG 8, k. 81r
Relatio de causis et negotiis expeditis Cracoviae et in officio curiae episcopalis , Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie, sygn. AG 8, k. 81r

Inne nasze artykuły

Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej

Mały słownik qualitas mortis

Epidemie grypy, zgorzel, puchlina brzuszna czy zapalenie płuc. To częste powody zgonów odnotowywane w rubryce „Morbus et qualitas mortis” (Choroba i przyczyna zgonu) w dawnych, galicyjskich księgach zmarłych. Większość z tych dolegliwości zapisywano w brzmieniu łacińskim albo zapomnianym już języku zwyczajowym. Badacz – czy to profesjonalny historyk, czy genealog-amator – analizujący te rejestry niejednokrotnie staje zatem przed trudnym zadaniem rozszyfrowania owych meningitisów, omephalitisów czy palpitatisów cordisów. Dlatego zamieszczamy tu poprzedzony niewielkim wstępem słownik terminów, którymi lekarze i kapłani spisujący metryki określali przyczyny zgonów w dawnej Galicji.

Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej

O pieczęciach. Część 1: Wprowadzenie

Zapewne niejeden przechodzień, spoglądając w słynne „okno papieskie” przy ulicy Franciszkańskiej 3 w Krakowie, zastanawiał się, co skrywają mury Pałacu Arcybiskupiego. Uchylając nieco rąbka tajemnicy, parter prawego skrzydła pałacu zajmuje Archiwum Kurii Metropolitalnej, gdzie gromadzone są dokumenty i akta sięgające XV stulecia, jak choćby dyplomy pergaminowe czy zespoły Acta episcopalia i Acta officialia. W znacznie późniejszym zbiorze Acta gratiosa (Akta przywilejów i dyspens) zachowały się liczne odciski pieczętne należące do plebanów, dziekanów i komendarzy (administratorów) kościołów parafialnych. Podobne artefakty znajdziemy w zespole Akta dziekańskie, a także w księgach metrykalnych z XIX wieku. Zanim jednak przejdziemy do ich prezentacji i omówienia, warto powiedzieć kilka słów genezie samego tłoka jako środka uwierzytelniającego oraz nośnika treści ideowych.

Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej

Ogród Holandii w Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie

Rzecz o znakach wodnych

Aktualności

Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej na konferencji w Brzegu

W dniach 25-27 września w Brzegu odbędzie się VII. Ogólopolska Konferencja Genealogiczna. Drugiego dnia obrad, w sobotę 26 września o godzinie 12-ej dr Piotr Kołpak z Pracowni Inwentaryzacji i Digitalizacji Zabytków UPJPII wygłosi referat Źródła metrykalne w archiwach archidiecezji krakowskiej i diecezji bielsko-żywieckiej digitalizowane w projekcie „Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej”.

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności