Gedko
Zawód
duchowny
Data sakry biskupiej
19 czerwca 1166
Data śmierci
20 września 1185
Autor opracowania
Emilia Karpacz
Biogram
Gedko był biskupem krakowskim. Jego imię było najprawdopodobniej zdrobnieniem od Ged, a nie, jak uważał Wincenty Kadłubek, od biblijnego imienia Gedeon. Gedko pochodził z możnowładczego rodu Gryfitów dzierżącego posiadłości na Śląsku i w Małopolsce. Dziad przyszłego biskupa, Wojsław był cześnikiem na dworze Władysława Hermana i wychowawcą młodego Bolesława Krzywoustego. Kiedy jego podopieczny dorósł i zasiadł na tronie, powierzył swemu dawnemu opiekunowi zarząd nad dzielnicą śląską. Wojsław ofiarował kapitule wrocławskiej Żmigród oraz dwie wsie, z jego majątku pochodziła również część funduszy na budowę kolegiaty Najświętszej Marii Panny w Głogowie. Hojność Gryfity nie ominęła katedry krakowskiej, której gospodarzem był wówczas biskup Maur – do skarbca katedralnego trafiły dzięki Wojsławowi dwa stroje kapłańskie oraz cenny płaszcz. Być może później przyszło z nich korzystać Gedce, wnukowi fundatora, synowi komesa Trojana Gryfity. Niemal nic nie wiadomo o młodości przyszłego biskupa krakowskiego. Z pewnością Gedko odebrał edukację w jednej ze szkół parafialnych. Bolesław Przybyszewski wysunął również hipotezę o odbyciu przez duchownego studiów w Padwie. Gedko był lojalnym stronnikiem Bolesława Kędzierzawego i najprawdopodobniej właśnie księciu zawdzięczał wyniesienie na krakowski tron biskupi po śmierci niezbyt przychylnego temu władcy biskupa Mateusza w 1165 roku. Jeśli wierzyć informacjom zawartym w trzeciej redakcji „Katalogu biskupów krakowskich”, nowy duszpasterz diecezji krakowskiej otrzymał sakrę biskupią w Rzymie 19 czerwca 1166. Bolesław Kędzierzawy zmarł 5 stycznia 1173. Jego następca na tronie krakowskim, Mieszko Stary bardzo szybko zraził do siebie poddanych swoją bezwzględną polityką fiskalną. Najbardziej zgubna okazała się dla władcy utrata poparcia możnowładztwa i biskupa krakowskiego Gedki. Ten najpierw upominał księcia, a w końcu stanął na czele opozycji. Na Wielkanoc 1177 roku książę zwołał w Gnieźnie wiec. Biskup nie przybył na zgromadzenie, lecz, wykorzystując nieobecność władcy na Wawelu, usunął z zamku urzędników Mieszka i wprowadził na wzgórze wawelskie najmłodszego syna Bolesława Krzywoustego, Kazimierza Sprawiedliwego. Bunt, który w tym samym czasie wybuchł w Wielkopolsce uniemożliwił Mieszkowi Staremu interwencję i odzyskanie władzy. Biskup Gedko ufundował i uposażył na dobrach kapituły krakowskiej kolegiatę w Kielcach wzniesioną w 1171 roku. Miał również swój udział w powstaniu cysterskich klasztorów w Sulejowie, Wąchocku i Koprzywnicy oraz klasztoru Norbertanów w Busku. Był uczestnikiem synodu kościelnego i zjazdu państwowego w Łęczycy w 1180 roku. Z jego rąk otrzymał święcenia kapłańskie przyszły kronikarz i jeden z następców Gedki na krakowskim tronie biskupim, Wincenty Kadłubek, który tak bardzo cenił swego pasterza, że wspominając go po latach na kartach swego dzieła, pisał, że imię tego hierarchy „należałoby złotym wyryć rylcem”. W diecezji krakowskiej Gedko został zapamiętany przede wszystkim jako ten pasterz, który zapoczątkował tu kult św. Floriana – męczennika z czasów cesarza rzymskiego Dioklecjana. W 1184 roku biskup sprowadził do Krakowa relikwie świętego przekazane przez papieża Lucjusza III (prośbę o to wystosowali wspólnie hierarcha i książę Kazimierz). Szczątki męczennika spoczęły na środku katedry wawelskiej. W tym samym czasie z inicjatywy biskupa zaczęto wznosić na Kleparzu kolegiatę pod wezwaniem św. Floriana. Gedko zmarł jeszcze przed końcem budowy, 20 września 1185. Prawdopodobnie był stryjem biskupa płockiego o tym samym imieniu.
Literatura
Grodecki Roman, Gedko, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 7, Kraków, 1948-1958, s. 366-367.
Prokop Krzysztof Rafał, Poczet biskupów krakowskich, Kraków 1999, s. 42-45.
Jak cytować?
Emilia Karpacz, "Gedko ", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło: https://sdm.upjp2.edu.pl/ludzie/gedko