Andrzej Gawroński

Biogram

Andrzej Gawroński urodził się 30 listopada 1740 we wsi Lubienie koło Wiślicy. Dzieciństwo spędził na dworze rodziny Morsztynów w Czarnkowie. Kształcił się w kolegiach jezuickich w Sandomierzu i Krakowie, następnie od 1759 roku studiował filozofię w Kaliszu, matematykę i astronomię w szkole Rogalińskiego w Poznaniu oraz słuchał wykładów niemieckich jezuitów w Wiedniu w semestrze 1765/1766. W Rzymie Gawroński ukończył teologię i obserwował kometę przechodzącą nad miastem w 1769 roku. Po powrocie do Rzeczypospolitej został profesorem matematyki i asystentem Rogalińskiego w Poznaniu, a także kierownikiem obserwatorium astronomicznego. Wskutek kasaty zakonu jezuitów trafił na dwór wojewody podlaskiego Jerzego Ossolińskiego, gdzie przygotowywał się do zdobycia tytułu doktora filozofii i magistra sztuk wyzwolonych (1777). Wykształcenie Gawrońskiego nie umknęło uwadze króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, który powierzył mu obowiązki nadwornego lektora, bibliotekarza i astronoma. Gawroński z polecenia Komisji Edukacji Narodowej znalazł się także w Towarzystwie Ksiąg Elementarnych, gdzie m.in. sporządził plan zaopatrzenia szkół w przyrządy miernicze i opracował podręcznik do arytmetyki. Monarcha szybko nagrodził jego zaangażowanie w prace oświatowe kanonią krakowską (1779), probostwem sochaczewskim (1781) i urzędem koadiutora opactwa Cystersów w Jędrzejowie (1784). Jako delegat kapituły katedralnej brał udział w obradach sejmu grodzieńskiego w 1793 roku, za co otrzymał od króla probostwo w Otfinowie. W Warszawie nawiązał dobre relacje z kanclerzem cesarstwa Franciszkiem Marią Thugutem, dzięki któremu w 1800 roku został radcą gubernialnym do spraw duchowych przy rządzie Królestwa Galicji i Lodomerii. Cztery lata później Gawrońskiego mianowano biskupem krakowskim. Uroczysty ingres w katedrze wawelskiej miał miejsce w 1805 roku. Po włączeniu Krakowa do Księstwa Warszawskiego podczas wojny z Austrią w 1809 roku złożył 100 tysięcy złotych na rzecz Skarbu Narodowego. Razem z Hugonem Kołłątajem walczył o autonomię Szkoły Głównej Krakowskiej (dawnego uniwersytetu), sprzyjał polityce Napoleona Bonapartego, licząc na odrodzenie Rzeczypospolitej. Andrzej Gawroński zmarł 7 kwietnia 1813 w Krakowie. Jego pogrzeb odbył się w asyście wojsk polskich, profesorów i rady miejskiej, po czym pochowano go w katedrze wawelskiej.

Bibliografia